Μια φωτογραφία ... μια εποχή ...

Είναι αλήθεια πως μέσα από μια φωτογραφία, προκαλούνται πολλά και έντονα συναισθήματα. Άλλες φωτογραφίες προκαλούν λύπη γιατί π.χ. εικονίζουν σεισμούς, καταστροφές, θανάτους, άλλες προκαλούν όμορφα συναισθήματα γιατί π.χ. είναι από γάμους, βαφτίσια, γιορτές, βραβεύσεις, ή ακόμα άλλες δηλώνουν αγωνία, φόβο κ.ο.κ. Υπάρχουν πολλές φωτογραφίες στις οποίες διακρίνουμε έντονες στιγμές, γεμάτες χαρά και πόνο, που χιλιάδες λέξεων δεν θα αρκούσαν για να περιγράψουν το συναίσθημα των «πρωταγωνιστών» τους.

Η φωτογραφία που δημοσιεύουμε δίπλα, την οποία μας έστειλε η Μερόπη Καρακώστα, "τραβήχτηκε" πριν 36 χρόνια, στην αυλή του Μήτσιου-Φάνη (Δημ. Καρακώστας), την ημέρα του γάμου του γιου του Χρήστου (Πένιας). Ο γαμπρός,  θέλησε να φωτογραφηθεί ανάμεσα "στα μπρατίμια". Η φωτογραφία αυτή αποτέλεσε αφορμή να κάνουμε μια αναφορά και να υπενθυμίσουμε το σπουδαίο ρόλο που έπαιζαν τα μπρατίμια στην όλη προετοιμασία του παραδοσιακού γάμου (αναπόφευκτη  η αναφορά μας και στις κύριες στιγμές του γάμου). 

Βέβαια η κατάθεση γίνεται μετά λόγου γνώσεως ότι η νεότερη γενιά δε θα ζητήσει και να τα βιώσει τέτοια γεγονότα, αλλά γιατί έχει (η κατάθεση) μια συναισθηματική και πολιτισμική αξία. Μια ελπίδα να μείνουν τα αγνά αυτά και τόσο παραστατικά έθιμα, σαν μια παρακαταθήκη, για να θυμίζουν μια περασμένη εποχή που όσο απομακρύνεται τόσο θα παίρνει και την εικόνα ενός παραμυθιού.

Τι ήταν λοιπόν τα μπρατίμια;  Ήταν κυρίως συγγενείς ή φίλοι του γαμπρού και της νύφης, που ορίζονταν απ΄αυτούς, προκειμένου να εξυπηρετήσουν και να καλύψουν όλες τις απαιτήσεις του γάμου, σε όλη της διάρκεια της εβδομάδας (ως γνωστό οι προετοιμασίες του παραδοσιακού γάμου διαρκούσαν σχεδόν μια βδομάδα). Έφερναν προς αναγνώριση, το "διακριτικό" λευκό μαντιλάκι, καρφιτσωμένο στο πέτο ή στον ώμο και ήταν σε διαρκή ετοιμότητα για να εξυπηρετήσουν τους καλεσμένους.

Η κυρίως προετοιμασίες για το γάμο άρχιζαν από την Τετάρτη, οπότε και συγκεντρώνονταν συγγενείς και φίλοι, τόσο στο σπίτι του γαμπρού, όσο και στης νύφης, για να ετοιμάσουν το προζύμι και να ζυμώσουν την κουλούρα. Χαρακτηριστικό της ημέρας ήταν το "αλεύρωμα" του γαμπρού και της νύφης, σύμβολο της μακροζωίας (να ασπρίσουν σαν το αλεύρι). Από το απόγευμα της Πέμπτης, τα μπρατίμια, περνούσαν από τις γειτονιές και καλούσαν στο γάμο τους συγγενείς και τους φίλους, κερνώντας τους ένα ποτηράκι ούζο, για τα "καλά στέφανα". Την Πέμπτη επίσης ο γαμπρός και τα μπρατίμια του πήγαιναν στο σπίτι του νουνού με την κουλούρα να τον καλέσουν επίσημα στο γάμο. Το απόγευμα της Παρασκευής, ο γαμπρός έστελνε τα δώρα του στη νύφη μέσα σε έναν δίσκο και τα μετέφεραν στο σπίτι της οι τα μπρατίμια. Το συγγενολόι της νύφης τους υποδέχονταν με χαρά και με τις πιο θερμές και εγκάρδιες ευχές. Στη συνέχεια η νύφη δοκίμαζε τα παπούτσια και προσποιούνταν ότι δεν της κάνουν. Τότε ο αδερφός του γαμπρού (κι αν δεν υπήρχε ένας απ' τα  μπρατίμια), ασήμωνε τη νύφη μέχρι που αυτή άφηνε τα πείσματα και τα φορούσε. Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας αυτής, τα μπρατίμια του γαμπρού, προσπαθούσαν να κλέψουν κάτι από τα προικιά της νύφης, χωρίς να τους αντιληφθούν.

Το απόγευμα του Σαββάτου, άρχιζαν σιγά-σιγά οι καλεσμένοι να προσέρχονται στο χώρο όπου γινόταν το γλέντι και τα όργανα άρχιζαν με τραγούδια της τάβλας. Στη συνέχεια τα όργανα έπαιζαν αυθεντικά δημοτικά τραγούδια και με τη ... βοήθεια του τσίπουρου και των μεζέδων, οι καλεσμένοι κατά παρέες, έμπαιναν στο χορό και το γλέντι άναβε και τα μερακλώματα άρχιζαν. Αργότερα όταν ήταν έτοιμα τα φαγητά και ήταν πολλά,  τα μπρατίμια σερβίριζαν με τη σειρά σε όλα τα τραπέζια των καλεσμένων. Μετά το φαγητό το γλέντι συνεχίζονταν μέχρι το πρωί. Την Κυριακή και πριν το μεσημέρι, ο γαμπρός με τα μπρατίμια και άλλους συγγενείς και μπροστά τα όργανα, πήγαιναν στο σπίτι του νουνού, κρατώντας μπουκάλια με ούζο και μόλις έφταναν, έπιναν δυο τρία ποτηράκια μαζί με το νουνό, έλεγαν τις ανάλογες ευχές και μετά επέστρεφαν όλοι μαζί στο σπίτι του γαμπρού. Ακολουθούσε το ξύρισμα του γαμπρού, η τελευταία πράξη προετοιμασίας για το γάμο.

Η συνέχεια στην εκκλησία, για την τέλεση του μυστηρίου του γάμου (το έθιμο ήθελε να φτάνει πρώτος ο γαμπρός με τους καλεσμένους του και να ακολουθεί η νύφη με τους δικούς της). Μετά τα στέφανα, επέστρεφαν όλοι στο σπίτι του γαμπρού από διαφορετικό δρόμο. Όταν έφταναν στο σπίτι, η πεθερά μαζί με τον πεθερό έβγαιναν στην πόρτα του σπιτιού κι ενώ η πεθερά περίμενε στην πόρτα, ο πεθερός κατευθυνόταν προς τη νύφη, για να την κατεβάσει από το άλογο (αυτό γινόταν όταν οι αποστάσεις ήταν μεγάλες αλλιώς πήγαιναν με τα πόδια). Στο κατώφλι της πόρτας η πεθερά τοποθετούσε ένα πιάτο και η νύφη, μπαίνοντας, πατούσε δυνατά το πιάτο για να σπάσει για να πάει "γούρι" και να στεριώσει ο γάμος.

Στη συνέχεια ακολουθούσε ο χορός των νεόνυμφων. Πρώτα χόρευε η νύφη της οποίας ο χορός διαρκούσε αρκετά. Τη νύφη κρατούσε είτε νουνός, είτε ο ίδιος ο γαμπρός και ακολουθούσαν με τη σειρά ο πατέρας του γαμπρού, ο πατέρας της νύφης, τα αδέρφια του γαμπρού, τα αδέρφια της νύφης οι θείοι. Μετά χόρευε ο γαμπρός που θα τον κρατούσε η νύφη κι ο νουνός. Ακολουθούσε τρικούβερτο γλέντι που κρατούσε μέχρι το πρωί. Το γλέντι έκλεινε, πολλές φορές, χορεύοντας τα "κάγκελα" στην αυλή του σπιτιού. Ύστερα έφευγαν οι μακρινοί συγγενείς και παρέμεναν οι κοντινοί με το νουνό. Τότε νύφη μοίραζε τα δώρα. Πρώτα στο νουνό, μετά στα πεθερικά της, στα αντραδέρφια της και στους στενούς συγγενείς. 

Εδώ έπαιρνε τέλος ο γάμος και οι συγγενείς του γαμπρού ξεπροβόδιζαν το νουνό, με τη συνοδεία των οργάνων.