... 200 χρόνια από το '21

Ο γιορτασμός στη Νεράιδα  - "Οι Θερμοπύλες" του Κώστα Καβάφη

Στο χωριό Νεράιδα, το πιο απομακρυσμένο του Δήμου Πύλης, δεν παραλείπεται να γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 25 Μαρτίου, η επέτειος του μεγάλου ξεσηκωμού. Πόσο μάλλον εφέτος, 25 Μαρτίου 2021, που συμπληρώνονται 200 ακριβώς χρόνια από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης ... Ο γιορτασμός περιλάμβανε τη συνήθη δοξολογία και την καθιερωμένη κατάθεση στεφάνου στο μνημείο πεσόντων. Το λιτό σκηνικό με τον ιερέα Απόστολο Οικονόμου να αναφωνεί "Ζήτω η Ελλάδα" και τον Πρόεδρο Κυρ. Βλαχογιάννη να καταθέτει το στεφάνι, ψηλά στο σταυρό του μνημείου, συμπληρώνει η παρουσία των ελαχίστων κατοίκων, ακροβολισμένων στην πλατεία που θέλουν από τη μια να κάνουν το πατριωτικό χρέος τους και από την άλλη να προστατευτούν απ' τον σημερινό, αόρατο και επικίνδυνο,  εχθρό. Απόδοση, ως ελάχιστο δείγμα,  τιμής σ΄ κείνους που  αν και γνώριζαν πως είναι τόσο λίγοι εναντίον τρισχιλίων και τόσο υστερούντες (σε οπλισμό) έναντι πολλαπλώς υπερεχόντων, έθεσαν ως σκοπό της ζωής τους (και υπεράνω αυτής) να παραδώσουν ελεύθερη την πατρίδα στις επόμενες γενιές. 

Και δω έρχεται στο νου πολλών, ο πρώτος στίχος του Ποιήματος του Κώστα Καβάφη, "Θερμοπύλες":

"Τιμή σ' εκείνους όπου στην ζωή των ώρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες...".

Υπάρχει άραγε αλληλουχία σκέψης των δύο αυτών προσεγγίσεων; Δράττομαι της ευκαιρίας για να παραθέσω ένα απόσπασμα από μια πολύ εύστοχη ανάλυση του ποιήματος του Καβάφη, από τον Κωνσταντίνο Μάντη (Σημειώσεις Λογοτεχνικών κειμένων, latistor.blogspot.com), που θα μας βοηθήσει να κατανοήσουμε τι εννοεί ο ποιητής με τον παραπάνω στίχο", πέραν του εκ πρώτης όψεως άμεσου και "καθαρού" νοήματος!

"Ο Καβάφης, σημειώνει στην ανάλυσή του ο κ. Μάντης, αξιοποιώντας το ιστορικό γεγονός της μάχης των Θερμοπυλών, συνθέτει ένα ποίημα για να επαινέσει όσους θέτουν στη ζωή τους «Θερμοπύλες», όσους θέτουν δηλαδή κάποιον σημαντικό για εκείνους σκοπό και τον υπερασπίζονται μέχρι τέλους. Ο ποιητής θεωρεί πως θα πρέπει να τιμούμε τους ανθρώπους που έχουν καθορίσει στη ζωή τους κάποιες σημαντικές αρχές, κάποιους πολύτιμους σκοπούς και φροντίζουν να τους υπερασπιστούν με κάθε τρόπο. Ο Καβάφης, βέβαια, δεν καθορίζει τι ακριβώς συμβολίζουν οι Θερμοπύλες των ηρώων της καθημερινότητας, αφήνοντας έτσι στον αναγνώστη την ελευθερία να ορίσει ο ίδιος ποιος σκοπός μπορεί να είναι τόσο ιερός και σημαντικός, ώστε να ληφθεί ως Θερμοπύλες που αξίζει να φυλαχτούν. Μπορούμε, πάντως, να δούμε σ' αυτό το συμβολισμό τους ανθρώπους εκείνους που ζουν με ηθικές αρχές και δεν αφήνονται στα κελεύσματα της ευκολίας και της ανηθικότητας. Άνθρωποι που παρά τις ανάγκες τους παραμένουν ηθικοί και προτιμούν να στερηθούν βασικά αγαθά ή και πολυτέλειες, παρά να διαπράξουν κάποιο αδίκημα.

... Οι Θερμοπύλες, πάντως, παραμένουν ένα σύμβολο ανοιχτό σε ερμηνείες και μπορούν να εκπροσωπούν οτιδήποτε αξίζει για κάθε άνθρωπο να αγωνιστεί για την υπεράσπισή του... Ο Καβάφης θεωρεί αξιέπαινους μόνο εκείνους που δεν γίνονται απάνθρωποι στο όνομα των αρχών και των πεποιθήσεών τους... Εγκρίνει, θαυμάζει κι επαινεί εκείνους που παλεύουν για τα πιστεύω τους με αγάπη για το συνάνθρωπο και όχι με μίσος... Το ηθικό μεγαλείο ενός ανθρώπου, άλλωστε, γίνεται εμφανές όχι μόνο από το πόσο αυστηρός μπορεί να είναι απέναντι στον εαυτό του, αλλά κι από την κατανόηση που δείχνει στις αδυναμίες και τα ελαττώματα των συνανθρώπων του...".