θέματα 

 ... Πανηγύρια και πανηγυρισμοί

Ο λίθος είναι η ακατέργαστη πέτρα που ο άνθρωπος
χρησιμοποιεί στην καθημερινότητα ανάλογα με το πώς
σκέφτεται και το πώς λειτουργεί. Ο αγροίκος και άξεστος
άνθρωπος θα πάρει την πέτρα και θα χτυπήσει το συνάνθρωπό
του. Ο αδιάφορος ούτε καν θα την χρησιμοποιήσει, απλά θα
καθίσει πάνω της ανέμελα. Ο μάστορας θα την πάρει, θα την
πελεκίσει, θα την επεξεργαστεί με μεράκι, βάζοντας το μυαλό
και την τέχνη και θα την κάνει ακρογωνιαίο λίθο σε μια
αρχιτεκτονική κατασκευή, ή ακόμα θα κάνει ένα
κομψοτέχνημα λαϊκού πολιτισμού. Ο καλλιτέχνης θα την
πάρει, συνδυάζοντας την τέχνη με το συναίσθημα μα πάνω απ'
όλα με την ψυχή του και θα δημιουργήσει ένα ανάγλυφο ή ένα
γλυπτό, το οποίο θεωρείται έργο τέχνης κλασικού πολιτισμού.
Στην καθημερινότητα ο κάθε άνθρωπος χαρακτηρίζεται από το
πως βλέπει την πέτρα και κατατάσσεται στην κάθε κατηγορία,
ανάλογα με την παιδεία που έχει πάρει και την κουλτούρα που
κουβαλάει μέσα του.
Στα χρόνια της μεγάλης εσωτερικής μετανάστευσης, οι
άνθρωποι φεύγοντας από τις κλειστές κοινωνίες που ήταν τα
χωριά, πήγαιναν στα μεγάλα αστικά κέντρα για μια καλύτερη
ζωή. Στα πρώτα χρόνια και σε ένα άγνωστο γι αυτούς
περιβάλλον, είχαν την ανάγκη συχνά πυκνά να ανταμώνουν
μεταξύ τους και πολλές φορές ο ένας να βοηθάει τον άλλον.
Έτσι σιγά-σιγά δημιουργήθηκαν οι «Αδελφότητες», που σαν
σκοπό είχαν, μέσα από το αντάμωμα να κάνουν συνεστιάσεις
και χοροεσπερίδες, να εκδίδουν ημερολόγια και με τα έσοδα
να κάνουν κάποια έργα στο χωριό, όπως βρύσες, κάνα πεζούλι
ή τοίχο, ενώ κάποιες φορές μεμονωμένα βοηθούσαν και κάνα
συγχωριανό, ανάλογα με την περίσταση.
Με το πέρασμα όμως των χρόνων και με την άνοδο του
βιοτικού επιπέδου οι «Αδελφότητες» διαλύθηκαν, ή
μετατράπηκαν σε Πολιτιστικούς Συλλόγους. Κι εδώ τώρα
μπαίνει το μεγάλο ερώτημα. Οι Πολιτιστικοί Σύλλογοι θα
πρέπει να λειτουργούν σαν «Αδελφότητες», με όλα τα
συνεπακόλουθα; Ή να λειτουργούν σαν φορείς λαϊκού
πολιτισμού; Ιδού η απορία.
Κάποιοι ισχυρίζονται πως οι Πολιτιστικοί Σύλλογοι πρέπει να
συνεχίσουν αυτό που έκαναν οι «Αδελφότητες» στις δεκαετίες
του '60 και του '70, δηλαδή πενήντα και πλέον χρόνια πίσω.
Να κάνουν έργα στο χωριό, λένε, να γίνει διάνοιξη
μονοπατιών, πλακοστρώσεις δρόμων με πέτρινες βρύσες,
καλντερίμια και ό,τι έχει σχέση με εξωραϊσμό. Μα καλά ένας
Πολιτιστικός Σύλλογος έχει τόσα έσοδα για να κάνει όλα αυτά;
Ή μήπως ένας Σύλλογος θα πρέπει να αντικαταστήσει το Δήμο,
τη Νομαρχία, ή την Περιφέρεια; Έχω την αίσθηση πως ο
Πολιτιστικός Σύλλογος δεν είναι υπουργείο δημοσίων έργων,
να κάνει τεχνικά έργα. Διότι όλα αυτά είναι δουλειά της
πολιτείας, με έσοδα του έλληνα φορολογούμενου.
Κάποιοι άλλοι λένε, όταν ένας συγχωριανός αρρωστήσει και
βρίσκεται στο νοσοκομείο, εκπρόσωπος του Συλλόγου θα
πρέπει να τον επισκεφθεί με μια ανθοδέσμη για
συμπαράσταση και καλή ανάρρωση. Νομίζω πως ο καθένας
που βρίσκεται σε αυτή τη θέση δεν θα ήθελε να κάνει γνωστό
το πρόβλημα της υγείας του. Αυτά τα περιστατικά πρέπει να τα
χειρίζεται κανείς με λεπτότητα, ενώ ο ασθενής χρειάζεται
περισσότερο ησυχία και ηρεμία.
Άλλοι θεωρούν ότι στις περιπτώσεις θανάτου συγχωριανών
μας, είναι επιβεβλημένη η παρουσία εκπροσώπου του Δ.Σ.
στην κηδεία του εκλιπόντος ή (και) η αποστολή στεφανιού εκ
μέρους του Συλλόγου. Κατ' αρχάς είναι λυπηρό σίγουρα η
απώλεια ενός μέλους της μικρής μας κοινωνίας και σίγουρα ο
πόνος των προσφιλών του προσώπων, δε μετριάζεται με την
παρουσία ή μη εκπροσώπου του Δ.Σ. στην κηδεία. Και δεν
μπορεί να γνωρίζει ο καθένας για την απουσία εκπροσώπου
του Δ.Σ. στην κηδεία εκλιπόντος συγχωριανού μας, τις
ιδιαίτερες συνθήκες κάτω απ' τις οποίες βρέθηκε και δε
μπόρεσε να παραβρεθεί. Άλλωστε η απότιση φόρου τιμής έχει
αξία όταν είναι ουσιαστική και όχι όταν εξαντλείται μόνο με
την παρουσία στη νεκρώσιμη ακολουθία.
Δε νομίζω πως το στεφάνι δείχνει κάτι περισσότερο, ούτε δίνει
κανείς σημασία σε αυτό. Τα στεφάνια από κλώνους ελιάς τα
απονέμουν στους αθλητές, δάφνινα στεφάνια καταθέτουν
στους βωμούς των ηρώων, ενώ τέτοιου είδους στεφάνια είναι
περισσότερο για το εμπόριο και χωρίς κανένα αντίκρισμα.
Πέραν τούτου όμως ένας σύμβουλος του Δ.Σ. του Συλλόγου θα
πρέπει να εφημερεύει για να μαθαίνει ποιος αρρώστησε ή
ποιος αποδήμησε. Άσε μετά που θα πρέπει το Δ.Σ. μην ξεχάσει
κανένα, ούτε να κάνει διακρίσεις, γιατί εκεί έστειλε
ανθοδέσμη, ή στεφάνι κι εκεί δεν έστειλε.
Αλλά και άλλη μια περίπτωση είναι αυτή της
αλληλοβοήθειας. Ο Σύλλογος πάλι με ένα χρηματικό ποσό, θα
πρέπει λένε, να βοηθάει κάποιον που έχει οικονομική ανάγκη.
Αλήθεια, ποιος είναι αυτός άραγε που θα κρίνει την
οικονομική κατάσταση του καθενός. Μήπως εδώ ανοίξει ο
«ασκός του Αιόλου», και ο Σύλλογος μετατραπεί σε
«φιλόπτωχο ταμείο»; Με αυτή τη λογική και στους γάμους και
στις βαπτίσεις πάλι ο Σύλλογος θα πρέπει να είναι παρόν,
προσφέροντας δώρα στους νεόνυμφους και βαπτιστικά στα
νεοφώτιστα.
Σε κάποιους Συλλόγους υπάρχουν και οι δωρητές, ή ακόμα
και οι μεγάλοι ευεργέτες. Και πάλι εδώ λένε κάποιοι, κάθε
χρόνο να γίνεται μνημόσυνο για να τιμήσουν τη μνήμη τους.
Σε αυτή την περίπτωση ο Σύλλογος θα κάνει μνημόσυνο, όμως
κάθε χρόνο κάπου χάνει και την ουσία. Μνημόσυνο δεν είναι
μόνο αυτό στην εκκλησία. Μνημόσυνο είναι και μια εκδήλωση
μνήμης αφιερωμένη στον δωρητή-ευεργέτη. Μνημόσυνο
επίσης είναι και μια προτομή ή ανάγλυφο με επιγραφή, σε
εμφανές σημείο του χωριού, ορατό σε κάθε χωριανό ή
επισκέπτη.
Όλες οι απόψεις είναι σεβαστές, καμία δεν απορρίπτεται και
κανείς δεν περισσεύει στο Σύλλογο, γιατί ακόμα και από μια
μικρή ιδέα μπορεί να βγει κάτι το θετικό. Μήπως όμως με όλα
αυτά τα παραπάνω ο Πολιτιστικός Σύλλογος χάνει τη σημασία
του και αλλοιώνεται ο σκοπός του;
Ένας Πολιτιστικός Σύλλογος θα πρέπει να πρωτοστατεί στο
πολιτιστικό και πολιτισμικό γίγνεσθαι και σκοπός του είναι να
ανεβάζει το πολιτιστικό επίπεδο, ενώ παράλληλα να διατηρεί
τα πατροπαράδοτα και γενικότερα την άυλη πολιτιστική
κληρονομιά.
Κύριο μέλημά του Συλλόγου θα πρέπει να είναι η διατήρηση
του πανηγυριού με σεβασμό στο παρελθόν και το βλέμμα στο
μέλλον. Αυτό το κορυφαίο γεγονός της τοπικής κοινωνίας που
η ιστορία του χάνεται στα βάθη των αιώνων, δεν πρέπει να
παραμεληθεί, ούτε καν να αλλοιωθεί. Επιτακτική ανάγκη είναι
να διατηρηθεί αναλλοίωτο, αξεθώριαστο και να γίνει
παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές.
Έργο του Πολιτιστικού Συλλόγου επίσης, είναι η διοργάνωση
πολιτιστικών εκδηλώσεων, τόσο στο χωριό, όσο και στα αστικά
κέντρα που διαμένουν χωριανοί. Στο χωριό με μουσικές
βραδιές, χορευτικές παραστάσεις, θεατρικές παραστάσεις,
αθλητικούς αγώνες, σεμινάρια χορού, ζωγραφική για μικρά
παιδιά, σεμινάρια για πρώτες βοήθειες, ανάδειξη μνημείων
όπως ο μύλος και η νεροτριβή, συντήρηση του λαογραφικού
μουσείου. Όλα αυτά είναι εκδηλώσεις που ανεβάζουν το
επίπεδο και δίνουν νόημα και περιεχόμενο στη ζωή της
τοπικής κοινωνίας, ενώ η νεολαία αποκτάει βιώματα και είναι
περισσότερο δεμένη με το χωριό. Στα αστικά κέντρα, με
χοροεσπερίδες, με εκδρομές, με εκδηλώσεις στο χώρο του
Συλλόγου, να γίνεται το αντάμωμα και η σύσφιξη των
ανθρώπινων σχέσεων. Ο λαϊκός πολιτισμός ενώνει τους
ανθρώπους, ενώνει τους λαούς. Με τέτοιες δραστηριότητες ο
άνθρωπος γίνεται ανώτερος, η κοινωνία καλύτερη και ο
κόσμος ομορφότερος.
Ένας Πολιτιστικός Σύλλογος δεν πρέπει να είναι
κομματικοποιημένος, ούτε καν να χρωματίζεται,
πολιτικοποιημένος όμως επιβάλλεται να είναι. Οποιαδήποτε
δραστηριότητα είναι πολιτική, ενώ κάθε κίνηση θεωρείται
πολιτική πράξη. Τα μέλη του Δ.Σ. και κυρίως ο πρόεδρος
επιβάλλεται να έχουν ανεβασμένο πολιτιστικό επίπεδο,
παιδεία και κουλτούρα, να έχουν βαθιές γνώσεις γύρω από το
λαϊκό πολιτισμό σε συνδυασμό με το χάρισμα της ηγεσίας και
διοίκησης.
                                                                                                Σπύρος Νεραϊδιώτης